Η αλήθεια για τους τσάμηδες.

29/09/1943. Η κωμόπολη Παραμυθιά θρηνεί και μαζί της όλη η Θεσπρωτία: οι Γερμανοί - υπό την καθοδήγηση των μουσουλμάνων Τσάμηδων - συλλαμβάνουν και εκτελούν 49 προκρίτους της πόλης. Η όλη επιχείρηση εντασσόταν σε ένα ευρύτερο σχέδιο εκκαθάρισης του ελληνικού στοιχείου της Θεσπρωτίας. Οι Τσάμηδες ήταν Αλβανοί μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας, οι οποίοι εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία το 1923, μόνο και μόνο γιατί δήλωναν Έλληνες και υπερήφανοι γι αυτό. Τα γεγονότα, ωστόσο, απέδειξαν το αντίθετο: το καλοκαίρι του 1943 η Παραμυθιά και τα χωριά του κάμπου της περνούσαν άσχημες ώρες. Η περιοχή ζούσε την κορύφωση του δράματος με μία τριπλή κατοχή, των Γερμανών, των Ιταλών και των μουσουλμάνων Τσάμηδων, οι οποίοι έσπευσαν από την αρχή να συνεργαστούν με τους κατακτητές. Η Γερμανική διοίκηση, με αφορμή το θάνατο έξι Γερμανών σε μάχη με το ΕΔΕΣ, αποφάσισε να σκοτώσει δεκαπλάσιο αριθμό Ελλήνων αμάχων (δηλαδή εξήντα), πράγμα που το έπραξε. Τη νύχτα της 27ης Σεπτεμβρίου 1943, κοντά στα μεσάνυχτα, ο τρόμος σκέπασε τα σοκάκια της κωμόπολης. Μεικτά αποσπάσματα Γερμανών και μουσουλμάνων Τσάμηδων, παραβιάζουν επιλεκτικά πόρτες χριστιανικών σπιτιών. Συλλαμβάνουν όσους βρίσκονται στις λίστες τους. Τα ιστορικά ντοκουμέντα που εντοπίστηκαν πριν από λίγα χρόνια, δείχνουν ότι την λίστα των μελλοθανάτων είχε συντάξει η ηγεσία των Τσάμηδων. Οι πιο πολλοί από τους συλληφθέντες ήταν μεταξύ τους στενοί συγγενείς. Γονείς και παιδιά, αδέλφια, ανίψια και θείοι. Κατά τη διάρκεια της κράτησης, ανακοινώθηκε στους κρατουμένους η απόφαση των αρχών κατοχής να εκτελεστούν. Όπως εξιστόρησαν αργότερα οι τρεις από τους κρατούμενους που απελευθερώθηκαν την τελευταία στιγμή, οι τραγικές ώρες στο υπόγειο του σχολείου όπου κρατούνταν, λίγο πριν από τον θάνατο, κύλησαν σε κλίμα συναδέλφωσης και αξιοπρέπειας. Ο Νίκος Γιαννάκης, ένας 25χρονος γυμναστής έδινε κουράγιο στους συγκρατούμενούς του, τραγουδώντας τον «Γεροδήμο». Ο παπά-Βαγγέλης Τσαμάτος, κοντά στο ξημέρωμα, έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1943, οι 49 πρόκριτοι της Παραμυθιάς εκτελέστηκαν λίγο έξω από την πόλη και τάφηκαν σε ομαδικό τάφο που άνοιξαν υπό την απειλή όπλου άμαχοι κάτοικοι των γύρω χωριών. Λίγες ημέρες πριν, άλλοι ένδεκα κάτοικοι της Παραμυθιάς και των γύρω χωριών εκτελέστηκαν συμπληρώνοντας έτσι την μοιραία και ντροπιαστική εξίσωση: 1 νεκρός στρατιώτης προς 10 αμάχους... Το συγκλονιστικό μοιρολόι για την σφαγή της Παραμυθιάς, τραγουδά ο Στυλιανός Μπέλλος από την Κρυσταλλοπηγή Θεσπρωτίας. Οι στίχοι: Παραμυθιά, αϊ-χάι, γιατί φορείς τα μαύρα; Οι Γερμανοί μου σκότωσαν σαράντα εννιά καμάρια. Τους πήραν απ' τα σπίτια τους, χωρίς να πουν ούτε μια καληνύχτα.